RYDZEWO-PIENIĄŻEK

Nazwa Rydzewo funkcjonowała zanim jeszcze osiedlili się tu pierwsi osadnicy. Około 1422 roku książę Janusz I nadał Marcinowi z Kurzątek 10 włók w tej okolicy. Początkowo była tu tylko przystań, nie było osady. Marcin z Kurzątek przeniósł się w okolice Ostrołęki. Osadnictwo rozpoczęło się tutaj dopiero po 1436 roku, gdy książę Władysław nadał 20 włók ziemi w Rydzewie na rzecz Bronisza z Żebrów. Tenże Bronisz już rok wcześniej posiadał tu pewne nadania. Wśród jego synów był też Jakub, który odziedziczył po ojcu 10 włók
w Rydzewie. Jednak tenże pożyczył 18 kop groszy od Stanisława Pieniążka z Zalesia. Zastawem pożyczki było 10 włók w Rydzewie i pół młyna. Jakub nie oddał w terminie długu i ta część Rydzewa przeszła na własność Pieniążka, od jego przydomku tę nową wioskę zwano Rydzewo Pieniążek[1]. Pochodził on z rodu Pieniążków herbu Bawola Głowa.

Od 1485 roku notowano w miejscowej rzece młyn wodny z jednym kołem młyńskim[2].

Pieniążkowie tworzyli tu zaścianek szlachecki, już w drugiej połowie XVI wieku tę wieś zapisywano jako wioskę zaściankową (omnes haeredes)[3]. Jednak wśród nich zdarzały się postacie bardziej wybitne. Marcin Pieniążek w 1601 roku został cześnikiem wiskim, jego synami byli: Jan i Wojciech, dziedziczący w tej wsi. Kilku Pieniążków podpisało się pod elekcjami królewskimi w XVII wieku. Na początku XVIII wieku właścicielem części gruntów był Marcin Pieniążek, posiadał on też grunty w Wiązownicy. Synami Marcina byli: Michał i Paweł żonaty z Anną Pawłowską. Innym dziedzicem był też Jakub, mieszkający tu
w pierwszej połowie XVIII wieku, jego liczni potomkowie udowodnili swoje pochodzenie szlacheckie, ale przyznali się – co nie było zgodnie z prawdą – do herbu Odrowąż, stając się tym samym krewnymi możnej i utytułowanej rodziny małopolskiej Pieniążków Odrowążów[4].

Wioska doznała dużych zniszczeń w czasie wojny ze Szwecją. W 1662 roku notowano tutaj zaledwie 2 zagrody[5]. W tym czasie dziedziczyli tu tylko Pieniążkowie i tak też było aż do połowy XVIII wieku.

W 1755 roku część gruntów kupił tu od Kazimierza Pieniążka[6] (oraz w Wiązownicy, gdzie Pieniążkowie też posiadali ziemie) Bernard Jaczyński herbu Jastrzębiec, komisarz starostwa wiskiego i wójt radziłowski. Zapewne Jaczyński przeprowadził się właśnie tutaj
i wybudował swój dwór, ponieważ właśnie tu w 1760 roku urodził się jego drugi syn Franciszek Bartłomiej. Zapewne również tutaj urodził się też jego najmłodszy potomek Leonard (Leon). Następnie synowie Bernarda podzielili się licznymi dobrami po ojcu, część Rydzewa przejął właśnie Leonard, który w 1791 roku został komornikiem ziemskim wiskim. Ożenił się z Katarzyną Mazewską i miał syna Józefa urodzonego właśnie w Rydzewie w 1776 roku[7].

W pierwszej połowie XIX stulecia była to średniej wielkości wieś szlachecka. W 1827 roku mieszkały tutaj 63 osoby w 11 domach[8]. W pierwszej połowie XIX wieku powstał jeden większy majątek ziemski liczący w 1842 roku 750 mórg ziemi[9]. Zapewne powstał na ziemi należącej do Jaczyńskich.

Rydzewo należało do gminy Radziłów i parafii Słucz[10]. W drugiej połowie XIX wieku wspomniany wyżej majątek ziemski rozpadł się na mniejsze i częściowo go rozparcelowano. W 1891 roku naliczono tu 13 gospodarzy drobnoszlacheckich i 8 pochodzenia chłopskiego. Średnie gospodarstwo liczyło 8 ha[11].

W czasie spisu powszechnego z 1921 roku naliczono 28 domów i 203 mieszkańców, w tym 5 Żydów[12]. Największym właścicielem ziemskim był Władysław Rogowski (88 ha)[13].


[1] Brodzicki Cz, Początki osadnictwa  …..,, s. 120.

[2] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa w powiecie grajewski….., s. 183.

[3] Źródła Dziejowe…., s. 364.

[4] Sęczys E. Szlachta wylegitymowana…., s. 520.

[5] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa w powiecie grajewski….., s. 239.

[6] Sęczys E. Szlachta wylegitymowana…., s. 237.

[7] Boniecki A, Herbarz….,  t. 8, str. 140: Jaczyńscy h. Jastrzębiec

[8] Słownik Geograficzny….., tom X, s. 84.

[9] Tamże. 

[10] Tamże.  

[11] Dajnowicz M, Drobna szlachta…., s. 245.

[12] Skorowidz miejscowości…., s. 92.

[13] Księga Adresowa……,s. 146.

Skip to content