KLIMASZEWNICA
W dniu 31 października 1422 roku w Łomży książę Janusz I nadał Dobiesławowi
z Kownat 30 włók ziemi po obu stronach rzeczki Klimaszewnicy oraz 10 włók „za borem Korzeń z ostrowami na bagnach”. Od nazwy rzeczki nazwano wieś Klimaszewnicą,
a potomkowie Dobiesława przyjęli nazwisko Klimaszewscy herbu Kownata[1].
Prawdopodobnie nazwa Klimaszewnica pochodzi od Klemensa z Goniądza[2]
– rycerza, który żył tu jeszcze przed zasiedleniem tych ziem na początku XV wieku.
Za borem o nazwie Korzeń powstała wieś o nazwie Święcienin Korzeniec. Nazwa ta pochodzi od wspomnianego wyżej Dobiesława, który zwał się czasem również Dobiesławem ze Święcienicy[3].
Wioska Klimaszewnica rozwijała się dosyć dobrze. Dnia 28 marca 1440 roku Andrzej, Szczepan, Mikołaj i inni rycerze z tej wsi otrzymali przywilej prawa chełmińskiego dla ich posiadłości Klimaszewnica „z ich siedliskiem, domami i młynem”. Jednak osada zmieniała się w wioskę drobnoszlachecką. Początkowo mieszkał tu tylko Dobiesław, ale już w 1449 mieszkało tu 10 rycerzy[4]. W tym czasie notowano młyn wodny[5].
Dzięki przywilejom wioska rozwiała się bardzo dobrze, w XVI wieku stała się typową wioską zaściankową. W 1577 roku liczyła aż 20 włók ziemi i wszystkie zamieszkałe były przez drobną szlachtę, tak też było w następnych stuleciach.
Klimaszewscy nie należeli do możnych rodów. Niektórzy z nich, jak na przykład bracia Maciej, Marcin, Boruta, Jan i Andrzej, zostali nawet ukarani konfiskatą za niestawienie się na wyprawę wojenną w 1497 roku. Niektórzy z nich przenieśli się w okolice Zambrowa, gdzie nad rzeczką Jabłoń założyli wioskę Klimasze Jabłoń. Ci należeli do bardziej utytułowanej szlachty i przyjęli herb Wieniawa. Natomiast ci, którzy pozostali w gnieździe rodowym przenieśli się z czasem do herbu Ślepowron[6] (wg Bonieckiego do herbu Dąbrowa). Tworzyli tu zaścianek szlachecki i nie wyróżniali się niczym szczególnym.
Na niewielkim kawałku ziemi po ojcu nie dla wszystkich starczało miejsca w rodowej wsi. Wielu z ubogich szlachciców emigrowało, głównie na Ukrainę, gdzie mogli zdobyć urzędy, majątki, służyć w wojskach magnackich. Tak na przykład było z Szymonem Klimaszewskim, który był „urodzony w Klimaszewnicy, w parafii białaszewskiej, w ziemi wiskiej”. Nie mogąc godnie żyć w swojej wsi wyjechał na Wołyń (zapewne w pierwszej połowie XVII wieku) gdzie ożenił się Bukorzyńską. Jego synem był Mikołaj, który ożenił się z Marianną Czyżówną, tenże miał syna Tomasza, który po ożenku z Teofilą Hermanówną miał synów: Tomasza, Teodora i Jana. Najmłodszy z nich był porucznikiem nadwornym księcia Radziwiłła. Bracia Klimaszewscy pochodzili z biednej rodziny, nie dorobili się też wielkiego majątku, więc zapewne znaleźli się też tacy, którzy wątpili w ich szlacheckie pochodzenie. Dlatego właśnie w 1742 roku bracia Klimaszewscy przyjechali do rodowej wsi swojego pradziadka, czyli Klimaszewnicy i „dostali (….) świadectwo pochodzenia swego, spisane w Klimaszewnicy od stryja swego Mateusza, brata stryjecznego Stefana, braci
i synowców: Antoniego, Kazimierza, Szymona, Macieja, Jana i Adama i sześciu szlachty sąsiadów”. Akt ten został oblatowy (wpisany do ksiąg grodzkich) w Łucku w 1743 roku[7].
Wynika z tego, iż w Klimaszewnicy mieszkało wtedy jeszcze wielu Klimaszewskich, ale nie tylko oni tu dziedziczyli. Spis z 1784 roku przekazuje, że działy ziemi posiadali: Borowski, Chrostowski, Czaplicki, Grądzcy, Kamiński, Karwowscy, Klimaszewski, Mieczkowski, Nieukowski, Rożyński, Saniewski, Szymanowski, Wasilewski i Załuski[8].
Spis ten nie obejmuje własności Białosukniowskich, którzy od przełomu XVII i XVIII wieku posiadali tu części gruntów, gdy wdowiec Fabian Białosukniowski ożenił się
z Marianną Klimaszewską. Genealogia rodu Białosukniowskich wspomina o działach w tej wsi[9]. Część gruntów stała się częścią majątku Mścichy należącego do Białosukniowskich (patrz Mścichy), w tej części mieszkali chłopi.
W Klimaszewnicy mieszkali też Danowscy herbu Krzywda. Nabyli tu oni pewne działy w 1715 roku od Klimaszewskich i wielu z nich tu mieszkało, o czym świadczą metryki urodzenia. W 1819 roku urodził się tu Jan Danowski[10].
Klimaszewnica stała się miejscem walk w czasie powstania kościuszkowskiego.
W dniu 24 czerwca 1794 roku pod Klimaszewnicą doszło do bitwy wojsk kościuszkowskich
z Prusakami. Wojska pruskie zostały wyparte z tych terenów[11].
W pierwszej połowie XIX wieku wioska ta była dużym skupiskiem ludności. Potwierdzają to dane z 1827 roku. W tymże roku naliczono 50 domów i 307 mieszkańców[12].
Krótki opis wsi zamieścił Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego: wieś nad rzeką tej samej nazwy, gmina i parafia Białaszewo. Otoczona z trzech stron przez błota, których wody odprowadza rzeczka Klimaszewnica do Biebrzy, od południa tylko przystępniejsze nieco i z tej strony połączona drogą bitą z Karwowem. W 1883 roku notowano 72 domy mieszkalne, wieś zajmowała 1 571 mórg obszaru[13].
Na przełomie XIX i XX wieku Klimaszewnica stała się jedną z większych osad
w okolicy. Przed wybuchem I wojny światowej notowano w tej wsi 1 200 mieszkańców[14]. Jednak w czasie wojny liczba ludności znaczenie spadła. Spis powszechny z 1921 roku notuje tylko 710 mieszkańców (1 prawosławny) i 117 domów. Mimo wszystko była ona największą wsią w gminie Białaszewo[15].
W 1922 roku otworzono jednoklasową szkołę powszechną. Początkowo uczyło się
w niej prawie 100 dzieci. Tak też było w następnych latach, dlatego w 1925 roku przemianowano ją na szkołę dwuklasową. Po roku 1930 roku notowano 125 dzieci w jednym roku szkolnym. Nauczycielami byli: Ludwika Snowadzka i Adam Snowadzki[16].
Księga Adresowa Polski notuje tu w okresie międzywojennym zakład stolarski
G. Jakowlewa oraz dwa sklepy: L. Borowskiego i S. Duckowicza[17].
[1] Brodzicki Cz, Początki osadnictwa …..,, s. 192.
[2] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa w powiecie grajewski…., s. 46.
[3] Brodzicki Cz, Początki osadnictwa …..,, s. 192.
[4] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa….., s. 139.
[5] Tamże, s. 183.
[6] Rodzina Herbarz…, tom VI, s. 385.
[7] Boniecki A, Herbarz….., t. 10, str. 133: Klimaszewscy h. Dąbrowa
[8] Regestr Diecezjów…., s. 637-638.
[9] Boniecki A, Herbarz…., t. 1, str. 191 (poprawione w t. 17): Białosuknia h. Pielesz
[10] Tamże, tom III, s. 101.
[11] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa….., s. 316.
[12] Słownik Geograficzny…., tom IV, s. 146.
[13] Tamże.
[14] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa….., s. 435.
[15] Skorowidz miejscowości…., s. 90.
[16] Jemielity W, Szkoły powszechne w województwie ….., s. 83.
[17] Księga Adresowa…., s. 127.