BRYCHY

Ta miejscowość pierwotnie zwała się Guty, pierwszy zapis o tejże wiosce pochodzi
z 1464 roku (Dobeslaus de Karwowo 40 mansos in Guty jacentes jure haereditario aquisivit)[1].

W tym czasie Dobiesław z Karwowa kupił 40 włók w Gutach. W następnych latach dziedziczyli tu Karwowscy herbu Cwalina. Właśnie w związku z nowymi dziedzicami
w 1479 roku pojawia się zapis Carvovo Guty[2].

W końcu XV wieku właścicielem wsi był Mikołaj Karwowski zwany „Brykcy”. Od jego przydomku wioska zaczęła zmieniać nazwę[3]. W 1531 roku po raz pierwszy zapisano ją pod nazwą Guti Brichi, później pojawiał się zapis Karwowo Brychy.

W czasie spisu podatkowego z 1577 roku właścicielami wsi byli Daniel i Mikołaj Karwowscy. Wioska zajmowała wtedy obszar 4 i pół włóki[4].

Przez wieki dziedziczyli tu Karwowscy tworząc niewielką osadę drobnoszlachecką. Prócz nich, w wyniku sprzedaży i spadków, zamieszkali tu również inni szlachcice.

Karwowscy należeli do znanych i utytułowanych rodów na ziemi wiskiej. Duża ich część piastowała wtedy urzędy, a także wielu z nich posiadało część ziemi w Brychach. Takim właścicielem był m.in. Tomasz Karwowski, komornik ziemski, który w 1741 roku sprzedał Antoniemu Rostkowskiemu część wsi Brychy[5].

Dane z końca XVIII wieku informują o wielkim rozdrobnieniu gruntów. Dziedzicami byli: Adamowicz, Jorski, Kalinowski, Karwowscy, Rachowski, Rogowscy[6].

W 1827 roku notowano tu 18 domów i 97 mieszkańców[7]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego wspomina: Brychy-Karwowo, wieś szlachecka powiat kolneński, gmina Kubra, parafia Przytuły[8].

Po powstaniu styczniowym przeprowadzono uwłaszczenie ziemi dworskiej przekazując ziemię chłopom. Jednak uwłaszczenie w większości nie objęło wsi szlacheckich, ponieważ nie było tu prawie chłopów. Zatem stosunki własnościowe istniejące od wielu wieków pozostały bez zmian[9]. Jednak sytuacja drobnej ludności szlacheckiej nie była dobra. Ich własność traktowana była jako własność szlachecka, ale instytucje kredytujące (Towarzystwo Kredytowe Ziemskie) nie udzielały im kredytów, jako że ich gospodarstwa były małe i nie miały założonej hipoteki. Istotne były braki w oświacie, dodatkowo władze carskie celowo nie chciały podnieść stanu ekonomicznego tej „krnąbrnej” grupy ludności[10].

W 1921 roku naliczono w tej wsi 30 domów i 178 mieszkańców[11].

Rok później powstała tutaj jednoklasowa szkoła powszechna, w której uczyło się początkowo 52 dzieci. Do wybuchu II wojny światowej miała ona status szkoły jednoklasowej. Przez cały okres międzywojenny uczyło się w niej około 50 dzieci. Grono nauczycielskie tworzyli: Maria Kostkówna, Stefana Mierzwianka i Jan Chodzicki[12].


[1] Herbarz Kapicy Milewskieg….., s. 169.

[2] Nazwy miejscowe…..,tom I, s. 368.

[3] Tamże.

[4] Źródła Dziejowe…., s. 359.

[5] Rodzina, Herbarz….., tom VI, s. 245.

[6] Regestr Diecezjów…..,s. 671.

[7] Tabella Miast, Wsi, Osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności Tom I i II, Warszawa 1827, tom I, s. 44.

[8] Słownik Geograficzny……, tom I, s. 393.

[9] Dajnowicz M. Drobna szlachta……, s. 30-31

[10] Tamże, s. 35

[11] Skorowidz miejscowości…., s. 46.

[12] Jemielity W, Szkoły powszechne w ……, s. 28.

Skip to content