BRODOWO

W latach 1418-1424 dwaj rycerze, Więcław z Chojnowa oraz Bienięda, otrzymali 20 włók ziemi przy ujściu Kubry do Wissy wraz z jednym brzegiem Wissy[1].

Typowe nadanie dla rycerza w tamtych czasach wynosiło 10 włók, czyli około 180 ha. Proces osadniczy trwał wiele lat. Najpierw powstawało jedno gospodarstwo, w którym mieszkał tylko rycerz i jego służba, nie było tu chłopów. Pierwszy osadnik budował dom
i karczował las oraz zarośla, aby przygotować ziemię pod uprawę. Wykarczowanie 10 włók ziemi często zajmowało wiele dziesiątek lat. Ziemia była dziedziczona przez synów i od razu dzielona, co uniemożliwiało powstanie folwarku. Powstawała wieś szlachecka. Przy pierwszym gospodarstwie, przez podział ziemi między synów, powstawały kolejne gospodarstwa „tworząc luźną i bezładną osadę potomków pierwszego osadnika”. W XV wieku istniały w tej okolicy wioski złożone z jednej chaty. W XVI wieku, w miarę rozrastania się wiosek, liczyły one już po kilkanaście chat. Te wioski po dziś dzień często zachowują swą bezładną strukturę osadniczą[2].

Wspomniani wyżej rycerze, Więcław i Bienięda, podzielili się nadaniem po połowie. Jednak Więcław z Chojnowa w 1434 roku sprzedał za 8 kop groszy swoje 10 włók z jednym brzegiem rzeki Wissy na rzecz Mikołaja, zwanym Mikutą, i jego syna –Włodka z Roman. Zapewne rycerze z Roman zagospodarowali wieś, ponieważ w 1454 roku sprzedali owe 10 włók już za 53 kop groszy Szczepanowi Kuczowi i Jaszczołdowi z Brodowa herbu Łada[3].

Ładowie pochodzili z dwóch wiosek w pobliżu Winnicy (koło Serocka), można tam odnaleźć wioski Kucze i Brodowo. Na początku XV wieku przenieśli się oni do ziemi wiskiej, gdzie założyli Kuczewo na pamiątkę dawnej siedziby. Natomiast w 1454 roku kupili również ziemię nad Wissą, gdzie założyli Brodowo, również na pamiątkę swojej starej siedziby. Przemieszczenia rodów rycerskich z zachodu na wschód w XV wieku były częstym zjawiskiem i dlatego wiele miejscowości na Mazowszu ma identyczne nazwy[4].

Brodowscy utworzyli tu wioskę drobnoszlachecką. Spis podatkowy ziemi wiskiej
z 1577 roku informuje o wiosce Brodowo w parafii radziłowskiej, która liczyła wówczas
7 włók ziemi, a jej dziedzicami byli Brodowscy (omnes haeredes Brodowsczy)[5].

Byli oni bardzo licznym rodem, dlatego emigrowali z tej wsi. Rozjechali się po ziemiach Rzeczpospolitej i wielu z nich uzyskało liczne majątki, urzędy i godności. Herbarze notują kilkudziesięciu bardziej znanych Brodowskich (cześnik, chorąży, podstoli, sekretarz pieczęci wielkiej Litwy, sędzia ziemski, skarbnik, marszałek trybunału koronnego itp.). Brodowscy mieszkający w tej okolicy raczej nie należeli do znanej szlachty, gdyż żaden
z nich nie objął urzędu ziemskiego w ziemi wiskiej[6]. Nawet w aktach ziemskich nie zachowały się dane o mieszkańcach wsi, oprócz zapisu z 1653 roku, kiedy to Jakub, syn Jana Brodowskiego, sprzedał Brodowo-Kuce (zapewne część) na rzecz Góreckiej[7].

Dane z końca XVIII wieku przekazują obraz bardzo rozdrobnionej wsi, gdzie dziedziczyli: Brodowscy, Chrostkowski, Dziekońscy, Górski, Kalinowski, Modzelewscy
i Slesieński[8].

Na początku XIX wieku była to niewielka wioska, w 1827 roku naliczono zaledwie 10 domów i 58 mieszkańców[9]. W końcu XIX stulecia w Polsce istniały dwie wsi o nazwie Brodowo – jedna w okolicach Pułtuska, druga w parafii Radziłów, którą określano jako „wioskę szlachecką”[10]. Dane z 1891 roku potwierdzają to określenie, ponieważ aż 12 na 13 gospodarzy w tej wsi miało pochodzenie szlacheckie[11].

W czasie spisu powszechnego z 1921 roku notowano 14 domów i 90 mieszkańców[12].


[1] Brodzicki Cz, Początki osadnictwa  …..,, s. 166.

[2] Wiśniewski Jerzy, Początek i rozwój……, s. 77-71

[3] Brodzicki Cz, Początki osadnictwa  …..,, s. 166.

[4] Herbarz Ignacego Kapicy Milewskiego…., s. 20.

[5] Źródła Dziejowe….., s. 359.

[6] Boniecki A, Herbarz…., t. 2, str. 126: Brodowscy h. Łada.

[7] Tamże.

[8] Regestr Diecezjów……, s. 649.

[9] Tabella miast i wsi…., tom I, s. 41.

[10] Słownik Geograficzny……, tom I, s. 371.

[11] Dajnowicz M, Drobna szlachta…., s. 245.

[12] Skorowidz miejscowości…., s. 92.

Skip to content